„Świat należy do ludzi, którzy mają odwagę marzyć i ryzykować, aby spełniać swoje marzenia. I starają się robić to jak najlepiej”
Paulo Coelho
Koncepcja Halliwick jest mało znaną w Polsce nowoczesną formą fizjoterapii, jak również metodą oswajania człowieka z wodą. To sposób uczenia wszystkich osób, ze zwróceniem szczególnej uwagi na osoby z trudnościami fizycznymi, jak również z niepełnosprawnością intelektualną i zaburzeniami rozwojowymi.
Koncepcja ta wzięła swój początek w Anglii w 1949 roku, a jej nazwa pochodzi od imienia szkoły żeńskiej w Londynie – Halliwick School for girls. Pracujący w niej nauczyciel wychowania fizycznego – James McMillan opierając się na prawach hydrostatyki, hydrodynamiki oraz mechaniki ciała, opracował metodę umożliwiającą osobom z niepełnosprawnościami osiągnięcie stabilności i kontroli ruchu w środowisku wodnym.
Koncepcja Halliwick to nie tylko sposób nauczania pływania. Jest to holistyczne podejście do terapii w wodzie. Obejmuje wszystkie sfery życia człowieka, wpływając na rozwój fizyczny, psychiczny, społeczny. Osoby niepełnosprawne mają tu możliwość niezależnego poruszania się w wodzie oraz pływania.
Główne punkty filozofii Halliwick:
- Uczymy początkowo dobrego samopoczucia w wodzie. Później, po opanowaniu 10-cio Punktowego Programu – stylów pływackich.
- Pływakom asystują przeszkoleni instruktorzy, nie używamy żadnych pomocy.
- Uczymy w wodzie każdego na tym samym poziomie.
- Używamy imion – wszyscy jesteśmy równi w wodzie.
- Uczymy powoli, w tempie stosownym dla pływaka. Zachęcamy do postępów, ale nie używamy nacisku.
- Uczymy w logicznym porządku, upewniając się, że wszystkie poprzednie kroki są udoskonalone.
- Kładziemy nacisk na umiejętności (możliwości), nie na niepełnosprawność.
- Kładziemy nacisk na radość i przyjemność, większość aktywności jest zabawą.
- Myślimy pozytywnie – wszyscy, każdy jest „pływakiem”.
- Pracujemy w grupach, pływacy zachęcają się nawzajem, a nowym instruktorom pomagają inni z większym doświadczeniem.
- Większość pracy jest wykonywana w klubach, które oparte są o wolontariat.
W ciągu wielu lat program metodyczny, stworzony przez Jamesa McMillana ulegał wielu modyfikacjom. W 2000 roku Międzynarodowe Stowarzyszenie Halliwick (International Halliwick Association) ustaliło, iż podstawę Koncepcji Halliwick – zajęć w wodzie stanowi ułożony w logiczny wzorzec 10-cio Punktowy Program. Osiągając kolejne Punkty, uczestnik staje się niezależny i zyskuje umiejętności umożliwiające mu aktywne uczestnictwo w zajęciach.
10-cio Punktowy Program Halliwick:
1. Przystosowanie psychiczne
2. Niezależność
3. Kontrola rotacji poprzecznej
4. Kontrola rotacji strzałkowej
5. Kontrola rotacji wzdłużnej
6. Kontrola rotacji łączonej
7. Wypór
8. Równowaga w bezruchu
9. Ślizg w turbulencjach
10. Proste przemieszczanie się i podstawowe ruchy pływackie
Program dodatkowo pozwala dostrzec, jak przebiega proces rozwoju od przystosowania psychicznego (punkt 1 i 2) poprzez kontrolę rotacji (punkty od 3 do 9) i przemieszczanie się (punkt 10) prowadzący do osiągnięcia niezależności w wodzie.
W założeniu Koncepcji Halliwick każda osoba uczestnicząca w zajęciach to pływak. Nazwa ta obowiązuje zarówno w odniesieniu do osoby umiejącej pływać, jak i do tej, która nie pływa. Partner pływaka, osoba towarzysząca przez cały czas trwania zajęć, to instruktor. Instruktorem może być rodzic uprzednio poinstruowany przez terapeutę prowadzącego zajęcia. Zapewnia on poczucie bezpieczeństwa, stosując techniki asekuracji oraz wsparcia. Dostosowane są one do stopnia, rodzaju niepełnosprawności oraz umiejętności pływaka. Zajęcia odbywają się w 5–6‑osobowych grupach. Instruktor współpracuje z partnerem do momentu uzyskania przez niego pełnej niezależności. Większość pracy w grupach oparta jest o wolontariat.
Filozofia Halliwick odnosząca się do pomagających:
- Czas, jaki spędzasz uczestnicząc w zajęciach musi być dla ciebie przyjemny.
- Cokolwiek możesz wnieść lub zrobić jest doceniane i nie ma żadnego przymusu, aby zrobić więcej.
- Każdy może wnieść swój wkład do zajęć. Będąc nowym pomocnikiem możesz wymyślić taką grę, o „jakiej nikomu się nie śniło”!
Wszyscy uczestnicy zajęć są równi i zwracają się do siebie po imieniu. Powoduje to eliminowanie barier psychologicznych, a wspólne przeżywanie emocji – rodzica z pływakiem – pozwala na zaakceptowanie swojego dziecka takim, jakie ono jest.
W metodzie wykorzystywane są różnego rodzaju techniki wsparć mające na celu m.in. ułatwienie prawidłowego wchodzenia do basenu i opuszczania go, różnych sposobów zmian pozycji z wykorzystaniem rotacji, kontrolowania równowagi, osiągania pozycji bezpiecznego oddychania.
Wszystkie sesje zawierają elementy zabawy, współpracy i współzawodnictwa odpowiednio dobierane do aktualnych umiejętności grupy.
Podczas zajęć nie używamy pomocy do pływania, które hamują uczenie i doskonalenie pewnych umiejętności, jak np. nurkowanie, mogą prowadzić do fałszywego poczucia bezpieczeństwa i zbyt dużego zaufania, często też uniemożliwiają pomocnikowi zbliżenie się do pływaka. Ludzie, którzy na lądzie są uzależnieni od różnych pomocy – w wodzie mogą poczuć się od nich wolni.
Olbrzymie korzyści daje natomiast korzystanie podczas sesji ze śpiewu i muzyki będącej ogromną motywacją do osiągania przez pływaków różnorodnych celów zarówno fizycznych, jak i emocjonalnych.
Wykorzystując właściwości fizyczne wody, jej temperaturę (minimum 31 stopni Celsjusza) można doskonale wpływać na zmniejszenie napięcia mięśniowego, zwiększenie ruchomości stawowej, czy też siły mięśniowej. Ponadto w środowisku wodnym łatwiej jest wyuczyć wielu czynności, takich jak naprzemienność, czy koordynacja. Ćwiczenia oddechowe stosowane w koncepcji Halliwick wspomagają naukę mowy i poprawiają wydolność organizmu.
Koncepcję Halliwick stosuje się jako jedną z metod wspomagających terapię osób niepełnosprawnych w różnym wieku i z różnym stopniem niepełnosprawności. Wykorzystywana jest w pracy z dziećmi z porażeniem mózgowym, przepukliną oponowo-rdzeniową, osobami z zespołem Downa, z niepełnosprawnością intelektualną, po urazach rdzenia kręgowego, z epilepsją, z autyzmem. Z powodzeniem stosowana jest u osób starszych, które nie mają odpowiednich nawyków ruchowych.
Dla olbrzymiej grupy osób zajęcia wg koncepcji Halliwick stanowią doskonałą formę rehabilitacji, która niestety ze względu na wiele napotykanych barier jest rzadko poruszanym tematem. Nie zapominajmy jednak, że bardzo często to właśnie woda jest jedynym środowiskiem, w którym pływak – ze względu na swoją niepełnosprawność – może poczuć się niezależny i tym samym szczęśliwy.
Źródła:
Olasińska A. (2015): Koncepcja Halliwick kurs podstawowy. Wybrane tematy z 14. edycji Podręcznika na Kurs Podstawowy – Koncepcja Halliwick. Kraków
Autor: Dorota Majcher – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny